De training Persoonlijke Effectiviteit heeft een zakelijke insteek en tegelijkertijd is het een heel persoonlijk traject. Ik zeg dat nadrukkelijk, omdat bij bijna alles wat er besproken wordt tijdens deze groepstraining (naast dat er zakelijke issues aan bod kunnen komen) al vrij snel de persoonlijke thema’s naar boven komen. En dat is niet zo vreemd, want persoonlijke thema’s hebben meer invloed op je werk dan je misschien denkt. Wij mensen zijn nou eenmaal niet in staat om onze persoonlijke problemen volledig buiten de werkomgeving te laten, vooral als deze kwesties ernstig zijn of langdurig aanhouden. Veel deelnemers staan altijd maar ‘aan’, mensen hebben last van stress, (faal)angst, conflicten thuis of op het werk, soms lusteloosheid, gezondheidsissues, financiële problemen en andere persoonlijke kwesties. Deze kunnen allemaal van invloed zijn op je vermogen om effectief te functioneren op je werk en thuis.
Anders gezegd: door inzicht te krijgen in je persoonlijke ‘uitdagingen’ en daarmee aan de slag te gaan, zal het je op je werk beter vergaan.
Ik had niks met de dood
Om deelnemers aan de training Persoonlijke Effectiviteit inzicht te geven in hun persoonlijke uitdagingen zet ik vaak opstellingen in. Je hebt er misschien al eens van gehoord. Een opstelling maakt zichtbaar en tastbaar wat er nou eigenlijk écht aan de hand is. En dat heb ik zelf ook aan den lijve mogen ondervinden. Ik herinner me een opstelling die veel impact op me had.
Het was 4 mei. Dodenherdenking. Zoals elk jaar wilde Rita dat ik met haar meekeek naar de tv-uitzending van de herdenking op de Dam. En net als elk jaar reageerde ik er allergisch op. Ik wilde er niet naar kijken en gaf daar woorden aan als ‘ik heb niets met de dood’. Na een aantal jaar maakte Rita de opmerking dat het toch steeds een opvallende reactie van mij was en waarom ik daar niet eens wat mee zou doen.
En dat deed ik. Zelf had ik het vermoeden dat het te maken had met mijn vader en zijn ervaringen tijdens de oorlog in Indonesië, net na de Tweede Wereldoorlog. Ik bedacht dat het slim kon zijn om een opstelling te doen.
Zijn verdriet, niet de mijne
Tijdens de opstelling waren er drie representanten. Een ervan was mijn vader, hij stond rechtop. Twee representanten lagen op de grond. De een stelde symbolisch de overleden vriend van mijn vader voor, de ander een overleden inwoner uit Indonesië.
Ik weet nog dat ik, met mijn therapeutenbril op, bedacht wat een mooie interventie dit was. Maar toen… kwam er ineens heel veel verdriet in me naar boven.
Ik had nooit beseft dat ik mij als kind op een diepere laag had verbonden met de pijn en verdriet van mijn vader. Onbewust droeg ik zijn verdriet, zijn last.
Had mijn vader veel verteld over zijn ervaringen in Indonesië? Absoluut niet. Maar wel was er altijd een soort somberheid over hem. Een somberheid die ik als kind niet begreep, maar me wel aantrok.
Zonder het te beseffen had ik me zijn verdriet aangetrokken. Het was veel sterker en meer aanwezig dan ik doorhad. Mijn reactie op de opstelling maakte dit goed duidelijk.
Tijdens de opstelling mocht ik afscheid nemen van dat verdriet. De persoon die mijn vader vertegenwoordigde zei: ‘Dit is mijn verdriet, niet de jouwe’.
Deze persoonlijke ervaring met opstellingen liet mij weer eens inzien dat het goed en zelfs noodzakelijk is om een situatie letterlijk voor je te zien, voordat je de impact ervan kunt beseffen en begrijpen. Zonder die opstelling van mijn vaders verdriet was ik misschien nog steeds zoekende geweest naar de oorzaak en oplossing voor mijn weerstand tegen de dood. Maar nu kan ik met Rita kijken naar Dodenherdenking; leuk is het niet, maar de heftigheid rondom de dood is weg.
Haar laatste woorden
Dankzij een opstelling zie je het voor je. Je lichaam komt plotsklaps in contact met datgene wat altijd aanwezig is bij je en wat je gedrag beïnvloedt. Het geeft taal aan een situatie die nooit een taal had.
Daarom doe ik tegenwoordig kleine opstellingen tijdens de training.
Een deelnemer aan de training Persoonlijke Effectiviteit ondervond die voordelen die ik hierboven schets. Suzanne (niet haar echte naam), een rustige, welbespraakte dame van midden veertig, had haar partner zo’n vijf jaar eerder verloren. Haar partner van wie ze zielsveel hield, haar maatje en de vader van haar kinderen. Het plotselinge overlijden sloeg een enorm gat in haar leven en ze had een immens verdriet.
Dit verdriet had niet alleen invloed op haar persoonlijke leven, maar sijpelde langs alle kieren en spleten naar buiten. Ze kon haar werk met moeite volhouden, ze kon relaties moeilijk onderhouden. En ook haar kinderen had onder haar verdriet te lijden.
Tijdens een opstelling vertegenwoordigde een van de andere deelnemers de partner van Suzanne. Hij lag op de grond. Suzanne zag hoe haar partner voor haar op de grond lag, en hoewel ze wist dat dit niet echt haar partner was, accepteerde haar brein dit als reëel. Suzanne kreeg zo de mogelijkheid om tegen hem te zeggen wat ze altijd nog had willen zeggen, maar nooit de kans meer voor had gehad.
De opstelling van Suzanne speelde een belangrijk rol in haar rouwproces. Ze kon afscheid nemen en vrede sluiten met wat er gebeurd was.
Overigens trek ik bij opstellingen een duidelijke grens; ik geloof dat het goed is om tegen de representant van de overledene te praten als therapeutisch middel om iets af te ronden, maar niet om mét die persoon te praten. Voor mij komt deze grens voort uit mijn christelijke overtuiging en ik heb gemerkt dat veel meer mensen hier moeite mee hebben. Vandaar dat ik die keuze graag expliciet maak.
Het probleem letterlijk voor je zien
Wij mensen hebben het soms nodig om een issue letterlijk voor ons te zien, om te begrijpen hoe de vork in de steel zit. Soms is dit confronterend. Ik denk terug aan de man die meedeed aan de training en veel verdriet had om zijn overleden moeder. Toen tijdens een opstelling een andere deelnemer zijn moeder vertegenwoordigde en op de grond ging liggen, kon hij niet eens naar haar kijken. Het overweldigde hem totaal. Toen pas werd hij geconfronteerd met zijn verdriet, terwijl hij dacht dat hij het al verwerkt had.
Het grote voordeel van de groepstraining is dat deelnemers direct aan de slag kunnen met de verworven inzichten. Je luistert naar elkaar, deelt je verhaal, reageert op elkaar en doet oefeningen. Een training Persoonlijke Effectiviteit is een traject van meerdere weken. Dat zijn dus meerdere weken waarin je jezelf leert kennen op een dieper niveau.
Of, zoals een deelnemer achteraf over de training zei: ‘Hans heeft oog voor de individuele deelnemer en zorgt ervoor dat iedereen meekomt. Met name de opstellingen hebben bij mij voor veel interne rust gezorgd en mooi inzichten. Perfecte combi van leren en voelen.’