Tijdens een relatieweekend stelde een deelnemer deze belangrijke vraag: Hoe moet je omgaan met een vertrouwensbreuk in je relatie? Soms gebeuren er dingen in een relatie die het vertrouwen in elkaar een knauw geven. De crisis die daaruit ontstaat is, gaat dan om de vraag of deze nog te repareren is. Ja, dat kan vaak wel en zijn daarvoor belangrijke stappen nodig.
In het weekend haalde ik een koppel naar voren en zette hen tegenover elkaar. Achter elk van hen plaatste ik een vrijwilliger. Ik demonstreerde de groep dat het koppel dat tegenover elkaar stond zich verbonden voelde met elkaar, totdat de aandacht van de ene partner op een gegeven moment getrokken werd door de persoon achter hem. In dit voorbeeld was het zijn zieke en eenzame moeder die zorg nodig had. Hij draaide zich om naar zijn moeder en keerde zich daarmee dus af van zijn partner. Anders gezegd: hij stapte uit de verbinding met zijn partner om er voor zijn moeder te zijn.
Zijn partner keerde zich daarop om naar de persoon achter haar. In het voorbeeld is het een collega die haar veel aandacht geeft en met wie ze na enige tijd een affaire krijgt.
Wat nu? De buitenwereld zal de affaire veroordelen: de vrouw is de schuldige. De man kan zeggen: ik voel een breuk in mijn vertrouwen. De vrouw zal zeggen dat ze zich eenzaam voelde nu haar partner zo druk was met de zorg voor zijn moeder.
Ik legde uit dat dit een dans is van twee personen. Toen hij zich omdraaide naar zijn moeder, kon zij aangeven dat ze het vervelend vond dat hij uit het contact met haar ging. En hij had op zijn beurt kunnen zeggen dat hij merkte dat ze contact verloren op het moment dat hij zich ging focussen op zijn moeder, dat hij dat betreurde en wilde werken aan herstel.
De eerste stap: inzicht
Door deze opstelling kreeg de groep inzicht in hoe een crisis in het vertrouwen kan ontstaan. De crisis is niet de zieke moeder die zorg nodig heeft of de affaire van de ander; de crisis is het gevolg van de dans van twee mensen die niet meer in verbinding staan met elkaar.
Er zijn twee mensen verantwoordelijk. Beide partners zijn deel van het proces van het verliezen van de verbinding. Uiteraard is het niet zo dat hiermee een van beide partners verontschuldig wordt.
Deze manier van kijken naar een crisis door de vertrouwensbreuk staat haaks op het beeld dat mensen vaak hebben: er is een dader en een slachtoffer. Maar deze andere manier van kijken is, blijkt veel meer te helpen om te kunnen toewerken naar een oplossing.
In dit voorbeeld gaat het over een zieke moeder en een affaire van de ander. Maar het kan ook de zorg voor jullie drie kinderen zijn, of de intensieve zorg voor een kind met een beperking: allemaal aanleidingen om elkaar uit het oog (en hart) te verliezen. Soms zeggen mensen tegen me: ‘Sinds de geboorte van ons eerste kind zijn we meer collega’s dan partners’. Een treffende opmerking, vind ik. Natuurlijk is het hebben van kinderen nog geen crisis, maar er kunnen wel breuklijnen in jullie relatie optreden als je hierdoor geen of onvoldoende aandacht hebt voor elkaar.
Drie fases: eerlijk kijken naar jezelf en je leerproces
Hoe repareer je een breuk in het vertrouwen in elkaar? Als een koppel het bovenstaande proces herkent, zijn er drie fases die doorlopen moeten worden.
Het verwoorden van de emotionele impact op je partner
In de eerste fase vertel je jouw partner welke pijn hij of zij door jouw gedrag heeft ervaren. Dat is belangrijk omdat je partner vaak worstelt met de vraag: ‘Snap je wel wat je me aangedaan hebt?’
Waarschijnlijk voelde je partner zich verraden of voelde je partner zich alleen en in de steek gelaten. Als jij dit verwoordt richting je partner, communiceert dat deze boodschap: ‘Ik snap écht hoe je je voelt”. Je partner krijgt daardoor het gevoel: je hebt echt over mij nagedacht’.
Overigens komt een trauma (wat een breuk in vertrouwen vaak is) nooit alleen. Als je eerder pijnlijke ervaringen van verlies hebt gehad of je in de steek gelaten hebt gevoeld, zal de impact van wat je partner heeft gedaan (of niet juist gedaan op cruciale momenten zoals toen je in het ziekenhuis lag en hij/zij ging werken) extra groot voelen. Er komt dan méér pijn naar boven dan alleen de pijn van de relatiecrisis. Ook hier moet aandacht voor zijn.
Reflectie op eigen verantwoordelijkheid
De tweede fase is er een van reflectie: met de kennis die je nu hebt, blik je terug op het effect van wat er toen misging in de relatie. Je vertelt hoe je het anders had moeten doen: ‘Wat ik anders had moeten doen, is…’. Daarmee maak je je eigen verantwoordelijkheid duidelijk en voelbaar. Je partner krijgt daarbij het gevoel dat je je verantwoordelijkheid accepteert voor wat je hebt gedaan en waar je aan zal werken.
Werken aan jezelf
De derde fase is vervolgens onmisbaar, want tijdens deze fase vertel je dat je aan de bel trekt als de ander in de toekomst niet zo goed in zijn of haar vel zit, zodat de verbinding hersteld wordt. En je geeft aan wat je dan wel en niet gaat doen. Ook vertel je dat je aan de slag gaat met jezelf om dat te garanderen. Ben jij bijvoorbeeld niet zo’n prater, dan ga je eraan werken om dat te leren. Op deze manier kan er langzamerhand het vertrouwen weer ontstaan dat je de verbinding niet weer uit je handen laat glippen.
Dit gaat dieper dan het maken van afspraken; het gaat om bewustwording van je eigen aandeel. Je geeft aan dat het jouw klus is en dat je eraan gaat werken.
Omdat beide partner verantwoordelijk willen zijn voor de verandering, helpt het om dit proces aan beide kanten te doorlopen.
Vertrouwen winnen
Misschien klinken de drie fases best eenvoudig, maar besef dat het niet gaat om een ‘quick fix’. Het zijn in werkelijkheid diepe processen waar koppels doorheen moeten en waarvan de uitkomst nog onbekend is. Meestal komt er heling. Helaas komt het ook voor dat koppels besluiten om toch uit elkaar te gaan. Elkaar vergeven is immers eenvoudiger dan opnieuw elkaars vertrouwen winnen…
Het doorlopen van de fases kun je niet met z’n tweeën doen: daarvoor is het proces te gevoelig, te kwetsbaar. Dit moet je onder begeleiding doen. Dat kan bij mij in de praktijk tijdens relatietherapie. Hebben jullie beiden het verlangen om jullie relatie weer te herstellen? Ik kan jullie daarbij helpen.